“Khoảng thời gian đó thứ đáng sợ nhất với mình là mental health. Mình chưa bao giờ rơi vào tình cảnh phải cần quá nhiều sự giúp đỡ như lúc bấy giờ. Nhiều đến mức mình luôn cảm thấy ngại…”
Châu Vũ - Software Engineer at Gantry (Ex Cruise, Chan Zuckerberg Initiative and Oracle)
“Không giống các bạn khác học chuyên ngành Khoa học máy tính từ những năm đầu Đại học, hồi đó mình học Hoá Sinh trong tận 3 năm ở MIT (Massachusetts Institute of Technology). Lý do là cấp ba thì biết quanh quẩn vài môn thôi, trong đó mình thích nhất là Toán và Hoá. Mình có đạt 2 huy chương vàng Olympics Hoá quốc tế nữa ^^. Hồi đó cứ ngây thơ nghĩ rằng mình giỏi Hoá và thích giúp đỡ mọi người, vậy thì học ngành này để nghiên cứu và điều chế thuốc. Thế rồi trải qua 2 năm làm việc trong phòng thí nghiệm, tiếp xúc với môi trường làm việc, gặp từ nghiên cứu sinh đến giáo sư, mình chợt nhận ra có theo ngành này cũng không đạt được ước mơ giúp người, cũng như không phù hợp với tính cách của mình. Để điều chế ra một loại thuốc thì thời gian nghiên cứu nó dài mấy năm đằng đẳng, mà tỉ lệ thành công cũng thấp lắm. Mình thì không đủ kiên nhẫn để chờ đợi công sức của mình thành hình trong khoảng thời gian dài như vậy! Tuy nhiên, quyết định chuyển ngành với mình cũng không dễ dàng gì. Mình đi học dựa vào hỗ trợ tài chính từ học bổng, cộng thêm đã học được một khoảng thời gian kha khá.
“Bây giờ mình đã thử 3 năm và thấy không hợp rồi, giờ nên cố không? Hay là chuyển ngành? Mà chuyển ngành thì học gì bây giờ?”
Nhìn xung quanh thì có một số ít bạn khoa Hoá chuyển sang khoa Máy tính. Thêm nữa, mình đi career fair ở trường thì khoa Hoá có lèo tèo vài booth, còn khoa Computer Science thì nguyên một tầng, quá trời bạn đứng xếp hàng luôn. Wow, ngành này nhu cầu quá trời, mình tham gia thử vài lớp xem sao! Mặc dù trước đó không biết gì về Tin học nhưng mình học khá Toán nên các lớp cơ bản cũng không vấn đề gì. Tới các lớp chuyên về CS thì khó khăn hơn nhiều! Xuất phát điểm của mình so với bạn bè cùng lớp thấp dữ lắm. Rồi cũng không biết mình nhồi nhét sao mà xong các tín chỉ cần thiết trong 3 kì. Chắc là nhờ hồi học Hoá mình vừa học vừa làm trong Lab nên cũng quen cày rồi ^^
Trước khi tốt nghiệp thì mình cũng kịp có internship của một công ty làm về Health Insurance System. Bệnh của người làm nghiên cứu độc lập như mình hồi trước là chỉ biết làm một mình thôi. Trong môi trường công ty thì việc giao tiếp, mô tả xem mình đang gặp khó khăn gì cũng khó lắm ấy. Đây cũng là bài học lớn nhất của mình từ kì thực tập đầu tiên. Hồi đó cũng không có technical challenge gì mấy. Phải đến Cruise là công ty mình nghỉ gần nhất, làm về xe tự lái mới có vài bài toán khá hay ho. Một vài dự án đụng những mảng mình chưa đụng tới bao giờ như hệ điều hành, hardware các thứ. May mắn là lúc đó mình cũng có 6 năm kinh nghiệm rồi nên vững dạ hơn, với lại xung quanh mình vẫn còn nhiều teammates để hỏi mà. Tuy nhiên, cuộc đời dễ gì mà êm ả mãi như vậy. Sau khi làm ở Cruise được 1 tháng thì cuộc chiến Covid bắt đầu căng thẳng. Và mình… có em bé. Vừa là nhân viên mới, lại chứng kiến một loạt các công ty Mỹ sa thải nhân viên để tiết kiệm chi phí, mình stress luôn. Hai vợ chồng qua đây có một thân một mình, lại trong đợt phong toả không tìm được người giúp. Đợt đó mình stress đến nỗi nghiến răng ban đêm đến mòn cả đi.
Mình vừa làm việc vừa đón em bé ra đời thì tiếp tới việc trông con. Tính ra mình trông tầm 80 tiếng một tuần, cộng thêm 30-35 tiếng làm việc nữa. Lịch trình lúc đó là sáng dậy chăm con, nấu nướng, meeting, con ngủ thì ăn vội ăn vàng rồi làm việc tới khuya. Mình phải tận dụng multitasking kinh khủng. Hồi đó thật cũng không biết cố kiểu gì, một ngày nó dài lê thê. Cũng may có chồng mình giúp việc nhà và Manager ở Cruise của mình cũng là nữ, mặc dù chưa có con nhưng hỗ trợ mình rất nhiều. Khoảng thời gian đó thứ đáng sợ nhất với mình là mental health. Mình chưa bao giờ rơi vào tình cảnh phải cần quá nhiều sự giúp đỡ như lúc bấy giờ. Nhiều đến mức mình luôn cảm thấy ngại. Hồi đó mình làm tech lead, nếu có đủ thời gian và tâm trí vào công việc thì có thể mình đã giúp các bạn trong team tốt hơn, và phát triển dự án ổn hơn. Nhưng thôi, cuộc sống mà!
Thêm một việc mình phải đối mặt nữa là trầm cảm sau sinh. Có đợt tự nhiên bao nhiêu chuyện xảy ra, giờ mình cũng không nhớ hết những sự kiện gì. Chỉ nhớ là nó cứ chồng chất. Giờ thì mình vượt qua rồi, và nếu có lời nào cho các bạn sắp hoặc đang rơi vào tình cảnh giống mình thì sẽ là: Trước khi đối mặt với một thay đổi lớn nào đó, không chỉ riêng việc có con, thì phải tìm hiểu trước những kiến thức liên quan để có tâm lý vững vàng hơn. Thứ hai là nên đặt tên cho cảm xúc của mình. Khi gọi được tên cảm xúc ra thì có thể mình sẽ kiểm soát được nó. Không thì ít nhất mình biết đang trong tình trạng đấy. Thí dụ như khi bị lời ra tiếng vào, mình nhận thức được là “ồ, mình đang buồn và tức giận” vì đó là những lời bịa đặt không đúng. Thì đó, mình đã qua được bước đầu tiên và quan trọng nhất trên con đường kiểm soát cảm xúc bản thân. Tuy nhiên, cách hiệu quả nhất vẫn là trách xa các nguồn cơn gây tiêu cực. Chẳng hạn như là… lời đồn của bà hàng xóm 😅.
Vì là nữ giới trong ngành mà nam chiếm đa số nên mình cực kì quan tâm đến sự đa dạng (diversity) khi quyết định làm ở một nơi nào. Cũng nhờ vậy mà mình hầu như không gặp vấn đề gì quá lớn về phân biệt giới tính. Tuy nhiên, có một thuật ngữ tên là mansplain thì mình gặp rồi. Đó là khi vừa mới vào team, một người nam gặp mình và giải thích cho mình về một cái term rất là dễ, dù không biết background mình thế nào. Lúc đầu mình cũng hơi khó chịu chứ. Thường khi gặp một người nữ thì mọi người sẽ cho là bạn này chắc là beginner trong ngành này thôi. Thế nên thỉnh thoảng họ sẽ nói cho bạn nữ những thứ cực kì cơ bản mà ai cũng biết. Điều này sẽ dễ khiến bạn cảm thấy thiếu tôn trọng. Mình thì không thấy nó quá nghiêm trọng và có thể người giải thích cho mình không có ý xấu gì cả. Vì vậy mà hai giới nên tìm hiểu nhau để tránh được hiểu lầm này. Các bạn nam nếu biết được thì có thể tế nhị hơn. Thí dụ như hỏi mình đã biết cái này chưa, hay background, kinh nghiệm của mình như thế nào trước khi vào giải thích một vấn đề nào đó.
Không biết với các bạn thế nào, chứ từ khi có em bé xong với mình thời gian nó ngắn hẳn. Sau khi chăm con, làm việc nhà thì hầu như mình không còn nhiều thời gian để tận hưởng cuộc sống và làm những thứ mình thích. Thế nên mình muốn dành cái quỹ ít ỏi đó để làm những thứ trước giờ chưa có cơ hội. Đó cũng là lý do mà mình rời Cruise và hiện đang làm trong Gantry - một start-up be bé với một ngành cũng mơi mới luôn. Cùng lúc đó thì mình cũng cùng một số bạn bè làm service để giúp các bạn trẻ hơn luyện interview vào các công ty lớn, training và CS nói chung thông qua nhóm TIPS (Tech Interview Prep Support). Thế nên nếu không làm software engineer, thì hẳn là mình sẽ chọn nghề cô giáo, hoặc là tư vấn nghề nghiệp.”
Ngoài luyện interview và CS như trên thì nếu bạn gặp những vấn đề như mình đã trải qua, đặc biệt là chăm con trong năm đầu và vượt qua trầm cảm sau sinh, hoặc chỉ đơn giản là cần người lắng nghe, mình luôn sẵn sàng tư vấn nhé ^^
